การปรับสมดุลกรองชีวภาพของกรอง เพื่อการเลี้ยงปลาสวยงามเป็นเรื่องที่ไม่ซับซ้อนอะไร สามารถทำได้หลายวิธี เรามาเริ่มจากพื้นฐานกันก่อน

แอมโมเนียเป็นอันตรายต่อปลา

ของเสียที่ขับออกจากตัวปลา เช่นพวกขี้ปลา เมือกต่างๆของปลาที่ถูกขับออกมา หรืออาหารที่ปลากินไม่หมด เป็นตัวตั้งต้นของแอมโมเนียที่เกิดขึ้น แอมโมเนียพวกนี้เป็นอันตรายต่อปลาโดยตรง โดยจะทำอันตรายต่อเนื้อเยื่อต่างๆ ของปลา โดยเฉพาะส่วนเหงือกและไต ทำให้ปลาโตช้าและมีภูมิต้านทานต่ำ

แอมโมเนียสามารถถูกกำจัดออกไปได้ด้วยแบคทีเรียดี ชื่อ Nitrosomonas sp. แบคทีเรียนี้จะอยู่บนพื้นที่ผิวภายในตู้ อาหารของมันคือแอมโนเนีย หลังจากมันทำการย่อยแอมโมเนียแล้ว สี่งที่ได้คือ ไนไตรท์ ซึ่งจะมีแบคทีเรียประเภทที่สอง Nitrobacter sp. ใช้ไนไตรท์เป็นอาหาร แล้วปล่อยไนเตรทออกมา ซึ่งจะทำให้วงจรสมบูรณ์ เพราะไนเตรทเป็นอันตรายกับปลาน้อยกว่าสองตัวที่กล่าวไปคือ ไนไตรท์และแอมโมเนียมาก

แบคทีเรียดีทั้งสองชนิด จะไม่สามารถเกิดขึ้นได้ถ้าไม่มีแอมโมเนีย และออกซิเจน

Nitrogen Cycle สำคัญอย่างไร

ต้องมารู้จักไนโตรเจนไซเคิลก่อน ของเสียที่ออกมาจากปลาหรือเศษอาหารที่หมักหมมในตู้จะถูกย่อยสลายกลายเป็นแอมโมเนีย แล้วจะถูกย่อยโดยแบคทีเรียอีกประเภทหนึ่ง เพื่อแปลงเป็นไนไตรท์ และอีกครั้งเป็น ไนเตรท

NH3 > NO2 > NO3
แอมโมเนีย > ไนไตรท์ > ไนเตรท

สารที่มีอันตรายกับปลามากคือ แอมโมเนีย NH3 และไนไตรท์ NO2 ส่วนไนเตรทจะมีอันตรายกับปลาน้อยถ้าความเข้มข้นไม่สูงมากเกินไป

ไนโตรเจนไซเคิล สร้างได้ยังไง

การเกิดไนโตรเจนไซเคิลในระบบกรองชีวภาพจะเกิดขึ้นได้ต้องมีแบคทีเรียดีที่กล่าวไว้ข้างต้น โดยแบคทีเรียดีจะเกิดขึ้นได้ต้องเริ่มจากการให้อาหารมัน ซึ่งอาหารของมันก็คือแอมโมเนีย NH3 แอมโมเนียจะได้จากการที่ปลาขับของเสียออกหรือจากอาหารปลา ซึ่งเป็นแบคทีเรียชั้นดี เมื่อมีอาหาร แบคทีเรียจะเกิดขึ้นเองตากธรรมชาติ ตามพื้นที่ผิวที่มีในตู้ปลา เช่น ผิวตู้ หิน หัวทราย และที่มากที่สุดคือในวัสดุกรอง ที่เราจะเห็นเป็นคราบสีดำหรือสีน้ำตาล ในตู้ปลาที่ได้มีการไซเคิลแล้ว

ไนโตรเจนไซเคิลที่สมบูรณ์ต้องใช้เวลาเพราะการเปลี่ยนจาก ไนไตรท์เป็นไนเตรทก็จะต้องใช้แบคทีเรียอีกประเภทนึง ซึ่งจะกินของเสียจากแบคทีเรียชนิดแรก สิ่งที่เราทำได้ก็คือรอเวลา

โดยทั่วไประบบไนโตรเจนไซเคิลจะเข้าที่เมื่อเวลาผ่านไปประมาณ 4 สัปดาห์ที่อุณหภูมิ 25 องศา และจะช้าลงอีกถ้าน้ำมีอุณหภูมิต่ำ

ต้องใช้เวลาในการสร้างระบบกรองชีวภาพ

Nitrosomonas จะขยายตัวเป็นสองเท่าในเวลา 6 ชั่วโมง และ Nitrobacter ใช้เวลา 13 ชั่วโมง แบคทีเรียดีพวกนี้ขยายพันธ์ได้ช้ามาก ถ้าเทียบกับแบคทีเรียที่เป็นเชื้อโรค เช่น เชื่อ E.coli ที่ทำให้เกิดโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร จาก 1 เซลสามารถขยายเป็น 35ล้านล้านเซล ภายใน 6 ชั่วโมง

โดยปกตินักเลี้ยงปลาจะอยากเริ่มเลี้ยงทันทีแต่ไม่อยากรอ
การสร้างระบบกรองชีวภาพสามารถทำได้เลยตั้งแต่วันแรกที่เลี้ยง ไม่จำเป็นต้องรอให้ระบบกรองเข้าที่ก่อนเพื่อลงปลา แต่จะต้องทำการถ่ายน้ำใหม่เรื่อยๆ เพื่อลดระดับของเสียที่เกิดขึ้นจนกว่าระบบกรองชีวภาพจะเข้าที่ โดยการไซเคิลระบบกรองแบบนี้จะใช้เวลานานมากเนื่องจากแบคทีเรียจะเกิดขึ้นได้น้อย อาจจะใช้เวลาถึง 8 สัปดาษ์ระบบถึงจะเข้าที่

ควรให้อาหารแต่น้อยในช่วงที่ระบบยังไม่เข้าที่ เพราะปลาขับของเสียตลอดเวลาทั้งทางเมือกและเหงือก แม้จะไม่ได้กินอาหาร การให้อาหารมากเกินไปจะทำให้แอมโมเนียในตู้มีมากจนเป็นอันตรายต่อปลา

Image by kasiejb